Gential Anatomi
Üreme organlarını oluşturan sisteme “genital sistem” denir. Genital sistem "üreme sistemi" olarak da bilinmektedir. Üreme sistemi idrar boşaltma sistemi ile iç içe bulunmaktadır. İdrar boşaltma sistemi "üriner sistem" olarak bilindiğinden ötürü bu iki sistem tıpta "genito-üriner sistem" (üreme-idrar yapma sistemi) olarak da bilinmektedir.
Kadın üreme sistemi, dış ve iç genital organlar olarak 2 başlık altında incelenir.
Fonksiyonel olarak bakıldığında; dış üreme organları gebelik oluşması için spermin geçişine izin verirken, enfeksiyon ajanlarının içeriye geçişini engeller. İç üreme organları ise döllenmiş yumurtayı gebelik boyunca taşıyacak ve zamanı geldiğinde de doğum olayını gerçekleştirecek şekilde özelleşmiştir.
Dış Genital Sistem:
Vulva: Dış kadın genital organının tamamına vulva adı verilir. Vulvanın üstündeki kıllı ve yağ dokusundan ibaret bölüm ise mons pubis olarak adlandırılır. Vulva latince örten anlamındadır. Mons veneris (la.; Venüs-roma aşk tanrıçası- tepesi) pubik kemiğin hemen üzerinde, deri ve pubik kıllarla kaplı yağ doku yastığıdır.
Mons, labia, klitoris ve perineyi kapsar.
Büyük dudaklar (Labium Majus): Orta hat üzerinde bulunan bir çift uzunlamasına deri kıvrımıdır. Dış yüzeyini örten deri kıllıdır, bol miktarda yağ ve ter bezi içerir. İç yüzünde ise kıl bulunmaz.
Küçük dudaklar (Labium Minus): Büyük dudakların arasında vajina girişini çevreleyen iki küçük doku parçasıdır. Kıl ve yağ dokusu içermez. Bol miktarda sinir ve kan damarı barındırır.
Klitoris: Erkekteki penisin karşılığı olan erektil dokudur. Dıştan görünen kısmına glans klitoris denir.
Kadın sünneti özellikle orta Afrika kabile toplumlarınca ve bazı Güneydoğu Asya ülkelerinde görülen, genellikle prepisyum ve klitorisin kesilerek alınması şeklinde yapılan daha çok geleneksel cerrahi bir uygulamadır. Birleşmiş Milletler, Dünya Sağlık Teşkilatı, Uluslararası Af Örgütü ve çeşitli dünya devletleri, "genital sakatlama" olarak adlandırdıkları klitoris kesimini, kadının kendisi ve doğacak çocuklarının sağlığı açısından son derece sakıncalı görmekte ve uygulamayı sona erdirmeye çalışmaktadırlar.
Üretral orifis: Mesanenin dış dünyaya açılış yolu olan üretranın son noktasıdır. İdrar buradan dışarıya atılır. Üretranın kadınlarda erkeklerde daha kısa olması ve üretranın anüse yakın olması nedeniyle kadınlarda daha sık idrar yolu enfeksiyonu izlenir.
Vajina: Kadın üreme siteminin iç kısımları ile dış kısımlarını birbirine bağlayan tüp şeklinde esnek bir dokudur. Boyu ortalama 9 cm kadardır. Doğum sırasında esneyerek bebeğin geçişine olanak sağlar.
Hymen (Kızlık zarı): Vajina girişinde bulunan ince zar şeklinde bir yapıdır. Ortası deliktir ve bu deliğe himenal orifis adı verilir.
Perine: Pelvis boşluğunu alttan kapatan kas ve bağ dokusundan oluşan dokudur. Vulva arka kenarı ile anüs arasında uzanır.
Anüs: Barsakların dış dünyaya açılış noktasıdır. Özellikle tuvalet sonrası temizliğin, arkadan ön tarafa doğru yapılması anüs etrafındaki bakterilerin vajina ve üretra ağzına doğru taşınmasına ve sık enfeksiyon oluşmasına neden olabilir.
İç Genital Sistem
Pelvis boşluğunun içindeki üreme sistemini oluşturan organlardır. Bunlar sırası ile uterus (rahim), tuba uterinalar (fallop tüpleri) ve overlerdir (yumurtalıklar). Tüpler ve overler her iki yanda ikişer tane, Uterus ise ortada ve bir tanedir.
İç genital organlar Pelvis (leğen) kemikleri ve bel kemiği tarafından oluşturulan kemik çatının içinde karın boşluğunda yer almaktadır.
Uterus (Rahim): Pelvis boşluğunda yer alan ve gebeliği miadına kadar taşımaya yarayan dışta düz kas hücrelerinden oluşan içte ise endometrium adı verilen zar tabakası ile kaplı armut biçimli bir organdır. Fundus, korpus, isthmus ve serviks olarak 4 kısımda incelenir. Uterusun içi boştur. Bu boşluğa endometrial kavite adı verilir. Gebelik oluştuğunda burada yerleşir ve büyür. Gebelik oluşmazsa endometrial kavite adet kanaması ile dökülür.
Embriyonik hayatta her iki yandan gelen tüp şeklinde yapılar orta hatta birleşerek uterusu oluşturur. Bu birleşmede meydana gelen aksaklıklar rahimde çift gözlü uterus gibi şekilsel bozukluklara neden olurlar. Bunlara genel olarak Müllerian Füzyon anomalisi adı verilir.
Uterusun duvarı üç tabakadan oluşur:
1-Bunlardan en içte olanı endometriyumdur. Endometrium her adet döngüsünde yenilenir ve gebelik oluştuğunda embriyo burada yerleşir ve büyür. Gebelik gerçekleşmediyse bu tabaka yeniden oluşturulmak üzere vajinadan dışarıya adet kanaması ile atılır.
2-Ortadaki kas tabakasına myometriyum denir. Uterusun en kalın tabakasıdır ve istemsiz çalışan düz kaslardan oluşur. Bu kaslar adet kanaması esnasında rahim içinde biriken kanı, doğum esnasında ise bebek ve plasentayı rahim dışına atmak için kasılarak görev yaparlar. Bu kas yapısı, gebelikte içinde yaklaşık 3 kilogramlık bir bebeği taşıyacak kadar büyür ve doğum eylemi başladığında güçlü kaslarının kasılmasıyla, rahim ağzının da gevşeyerek açılmasıyla bebeğin doğmasını sağlar. Doğumdan yaklaşık 6 hafta sonra ise eski konumuna döner. Menopoza giren bir kadında rahimin görevi de tamamlanmıştır ve boyutları giderek ufalır.
3-Uterusu dışarıdan çevreleyen zar tabakasına ise seroza ismi verilir. Bu tabaka rahmi diğer organlardan ayırır ve yerinde tutunabilmesi için destek bağları oluşturur. Seroza aslında tüm batın organlarının dış yüzünü saran "periton"un bir uzantısıdır.
Uterus önde mesane arkada ise rektum ile komşudur.
Serviks: Rahimin vajina yani dış dünya ile temasını sağlayan en uç kısmıdır. Jinekolojik muayene esnasında gözle görülebilen bir yapıdır. Normal şartlarda sert bir koni biçiminde ve birkaç milimetre açıklığında olan bu yapı doğum eylemi esnasında yumuşar, incelir ve yaklaşık 10 santimetre açılarak bebeğin çıkmasına izin verir. Servikal kanalda yer alan salgı bezleri gebeliğe elverişli günlerde spermlerin geçişini kolaylaştıran akışkan, gebeliğe elverişli olmayan günlerde bu geçişi zorlaştıran kıvamlı salgılar üretir. Dış dünyaya açık olduğundan enfeksiyonlara karşı oldukça savunmasızdır. Smear testi esnasında buradan alınan hücreler incelenir. Serviksin ortasından serviksle endometrial kaviteyi birleştiren bir kanal geçer. Bu kanala endoservikal kanal adı verilir.
Tuba Uterina (Fallop tüpleri): Yumurtalıklar ile rahim arasında uzanan yaklaşık 10 cm uzunluğunda, sperm ve yumurta hücresinin geçişini sağlayan bir çift kanaldır. 5 kısımda incelenir.
İntramural kısım: Tüplerin uterusun kas tabakası içine gömülü olan kısmıdır. 1.5-2 cm uzunluğundadır. Çapı yaklaşık 0.4 mm'dir.
İsthmik kısım: İntramural kısımdan yanlara doğru uzanan bölgedir. 2-3 cm uzunluğunda, 1-2 mm kalınlığındadır.
Ampullakısmı: Tüplerin en geniş kısmı olup 5 cm uzunluğunda ve 1 cm kalınlığındadır. Yumurta ile spermin karşılaşması ve döllenme burada gerçekleşir. Aynı zamanda dış gebeliklerin %90'ı bu kısımda yerleşir.
İnfundibulum: Tüplerin huni şeklindeki ucudur.
Fimbria: Tüplerin en uç kısmıdır. Püskül şeklindedir. Yumurtalıklardan atılan yumurta hücresini süpürür tarzda hareketlerle yakalama görevini yerine getirir.
Over (Yumurtalık): Uterusun her iki yanında yer alan sert yapıda ve sedef renginde bir çift organdır. Uzunlukları yaklaşık 3,5 cm, genişliği yaklaşık 2,5 cm ve kalınlığı yaklaşık 1 cm'dir. Bağlar ile karın duvarına ve rahme bağlanmışlardır. Görevleri kadınlık hormonlarını üretmek ve yumurta hücresi geliştirip salmaktır. Erkekteki testislerin karşılığıdır. Bağlar ile karın duvarına ve uterusa bağlanmışlardır. İçerisinde gelişmeyi bekleyen yumurta taslakları mevcuttur. Görevleri kadınlık hormonlarını üretmek ve yumurta hücresi geliştirip salmaktır.